Lubowidzki Mateusz Eustachy Michał (1789–1874), wiceprezydent Warszawy, senator, dyrektor przemysłu i handlu, członek Rady Stanu. Ur. w Dylewie w pow. ostrołęckim 13 IX, był synem Jana, cześnikiewicza bydgoskiego, i Marianny Dzierżańskiej, bratem Józefa Gabriela (zob.). Należał do masonerii. Był mówcą loży Astrea i jej reprezentantem w Wielkim Wschodzie Narodowym Polskim (1819). Dn. 4 XI 1817 został mianowany przez namiestnika J. Zajączka wiceprezydentem Warszawy. W r. 1819 przekazano mu jako wiceprezydentowi wicefizykat miasta, straż pożarną, ekspedycje rogatkowe oraz sprawy policyjne, które wówczas dopiero wyłączono z kompetencji prezydenta. Po utworzeniu z inicjatywy M. Nowosilcowa i A. Rożnieckiego, choć nie bez chęci i ze strony samego L-ego, Biura Centralnego Policji dla Warszawy i Królestwa Polskiego, wszedł L. do rady tegoż biura jako szef policji municypalnej. Z racji pełnienia tych funkcji był znienawidzony, szczególnie wśród mniej zamożnej ludności Warszawy i biedoty żydowskiej. Pozwalał bowiem na stosowanie tortur w śledztwie, w czym celował szczególnie jego zausznik Józef Birnbaum. Ponadto posądzano go o ciągnięcie zysków z funduszów przeznaczonych na utrzymanie więźniów.
Wobec więźniów politycznych, zwłaszcza liczących się w sferach towarzyskich, zachowywał się poprawnie, o czym świadczą niektóre przekazy pamiętnikarskie (m. in. P. Lelewela, F. Skarbka). L. prowadził dom otwarty, pozwalało mu to często na uzyskiwanie potrzebnych informacji od osób nawet wysoko postawionych, które u niego bywały. Raporty swoje składał najczęściej osobiście w. księciu w Belwederze, stąd też jego bytność tam w noc listopadową. Uprzedził wówczas o zamachu na Belweder w. ks. Konstantego, który ratował się ucieczką. L. został wówczas raniony przez spiskowców. Umieszczony w szpitalu wojskowym w koszarach ujazdowskich pod strażą, za aprobatą ówczesnego gubernatora Warszawy gen. P. Szembeka, miał być, wg wyjaśnień udzielonych w sejmie przez ministra sprawiedliwości, współoskarżonym w sprawie przeciw Birnbaumowi. Brat L-ego Józef uzyskał wkrótce od nowego gubernatora Warszawy gen. Stanisława Woyczyńskiego pozwolenie na umieszczenie rannego 1 I 1831 dla dalszej kuracji w prywatnym domu, co pozwoliło mu zbiec. Po wykryciu ucieczki L-ego główni jej sprawcy, brat Józef i Henryk Łubieński, zostali osadzeni w areszcie domowym. Sprawa oparła się o sejm; mimo wielogodzinnych debat nie udało się sejmowi ustalić, czy wykradzenie L-ego było, czy nie, politycznym przestępstwem. Władze rządowe starały się tuszować sprawę, która z tego właśnie powodu utknęła na martwym punkcie; tymczasem L. przebywał spokojnie w Bytomiu i Wrocławiu. Nienawiść do L-ego żywiły kręgi radykalnorewolucyjne jak również gnębiony przez policję lud stolicy, a także młodzież.
Po upadku powstania L. wrócił do Warszawy. Początkowo był dyrektorem Wydziału Przemysłu i Handlu w Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych, Duchownych i Oświecenia Publicznego, ponadto aż do r. 1861 senatorem, a od r. 1862 stałym członkiem Rady Stanu Królestwa Polskiego. Był odznaczony orderami: Św. Anny I kl. z koroną cesarską i Św. Stanisława I kl. W r. 1853 otrzymał oznakę honorową za 20 lat nieskazitelnej służby, a w 1862 takąż oznakę za 35 lat służby. L. zmarł w majątku swego zięcia Artura Reiskiego, w Drzewicy (pow. Opoczno) 17 XII 1874 i tamże został pochowany.
L. ożeniony był od r. 1818 z Teklą Rotkiewiczówną, z którą miał synów: Władysława, bezżennego, i Karola, zesłanego w r. 1864 w głąb Rosji, który odziedziczył po ojcu majątek Widzowo, ożenionego z Jadwigą Cichowską, córką Adolfa (zob.), i córki: Anielę (ur. w r. 1819), zamężną za Teodorem Dobieckim, i Jadwigę (ur. w r. 1825), która wyszła za mąż za Artura barona Reiskiego.
Słow. Geogr., II; Boniecki; Uruski; – Askenazy Sz., Łukasiński, W. 1929; Kołodziejczyk R., Bohaterowie nieromantyczni. O pionierach kapitalizmu w Królestwie Polskim, W. 1961 s. 65, 73; Łepkowski T., Warszawa w powstaniu listopadowym, W. 1957; Małachowski-Łempicki, Wykaz pol. lóż wolnomularskich; Moraczewski A., Samorząd Warszawy w dobie powstania listopadowego, W. 1934; Rostocki W., Gwardia Narodowa Warszawska 1831, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., W. 1963 IX cz. 2 s. 179–80; – Barzykowski, Historia powstania, I–II; Diariusz sejmu z r. 1830–1831, W. 1907–9 I–III; Golejewski H., Pamiętnik, Kr. 1971; Jenerał Zamoyski, 1803–1868, P. 1913 I–II; Lelewel P., Pamiętniki i diariusz domu naszego, Wr. 1966; Łubieński T. W., Henryk Łubieński i jego bracia, Wspomnienia..., Kr. 1886 s. 97, 104–7; Mochnacki M., Powstanie narodu polskiego, P. 1863 II 297–8; Ostrowski A., Pamiętnik, W. 1964; Pamiętniki Dekabrystów, W. 1960 III; Prądzyński I., Pamiętniki…, Kr. 1909 I, III; Rocznik Urzędowy Król. Pol. na rok 1863–6; Rocznik Urzędowy obejmujący spis naczelnych władz cesarstwa oraz wszystkich władz i urzędników Królestwa Polskiego na rok 1850–62; Skarbek F., Pamiętniki 1792–1861, P. 1878; – Kalendarzyk polityczny, na rok 1834, Wyd…. przez F. Radziszewskiego…; „Kur. Warsz.” 1874 nr 283; – AGAD: Rada Administracyjna, sygn. 5 s. 201, sygn. 17 s. 111, Władze Centralne 1830/31, sygn. 219 s. 3, 12, 13.
Hanna Dylągowa